پژوهش و نگارش در آینه احادیث


امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :
«لا ینفع اجتهاد بغیر تحقیقٍ.»
«هر تلاشی که در آن تحقیق و حقیقت جویی نیست، بهره ای ندارد.»

راه برین کدام است؟

امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :
«لا سنّة أفضل من التّحقیق.»
«هیچ راهی برتر از تحقیق و حقیقت جویی نیست.»

عمل برتر

امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :
«لا عمل کالتّحقیق.»
«هیچ کاری چون تحقیق و حقیقت جویی نیست.»


قلم، نخستین آفریده خدا

امام صادق ـ علیه السلام ـ :
«أوّل ما خلق اللّه القلم فقال له: اکتب فکتب ما کان و ما هو کائن الی یوم القیامة.»
«قلم نخستین آفریده کردگار است. به او فرمود: بنگار، و قلم آنچه را بود و تا روز رستخیز خواهد بود، همه را در نوشتار آورد.»

نخستین قلمزن که بود؟

پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ :
«یا أباذرّ أربعة من الأنبیاء سریانیّون: آدم و شیت و أخنوخ (و هو ادریس و هو أوّل من خطّ بالقلم) و نوح … .»
«ای ابوذر! چهار تن از پیامبران سریانی اند: آدم و شَیت و اُخنوخ و نوح، و اُخنوخ همان ادریس است که نخستین بار با قلم نوشت.»


پژواک قلم تا کجا که نمی رسد!

پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ :
«تلاث تخرق الحجب و تنتهی الی ما بین یدی اللّه: صریر أقلام العلماء و وطی أقدام المجاهدین و صوت مغازل المحصنات.»
«سه بانگِ طنین انداز است که پرده ها را می درد و پژواک آن در نهایت به خدا می رسد: بانگ قلمهای دانشمندان؛ بانگ قدمهای مجاهدان؛ و بانگ چرخ بافندگی زنان پاکدامن.»


چرا زکات دست خود نمی دهی؟

امام صادق ـ علیه السلام ـ :
«… زَکوة الید البذل و العطاء و السّخاء بما أنعم اللّه علیک به و تحریکها بکتبه العلوم و منافع ینتفع بها المسلمون فی طاعة اللّه تعالی … .»
«زکات دست، بذل و دهش و بخشش است از نعمتهایی که خدا به تو ارزانی داشته است و جنباندن آن است به نگارش دانشها و بهره هایی که مسلمانان از آن در راه فرمانبری خدای بزرگ بهره مند شود.»[8]


مرکب دانشوران، از خون شهیدان برتر است

امام صادق ـ علیه السلام ـ :
«اذا کان یوم القیامة جمع اللّه عزّ و جلّ النّاس فی صعیدٍ واحدٍ و وضعت الموازین فتوزن دماء الشّهداء مع مداد العلماء فیرجح مداد العلماء علی دماء الشّهداء.»
«آن گاه که روز رستخیز شود، خدای بزرگ همگان را در یک سرزمین گرد آورد و ترازوهای ارزش سنج در پیش نهد. چون خونهای شهیدان با مرکب قلم دانشمندان به سنجش آید، مرکب قلم دانشمندان بر خونهای شهیدان برتری یابد.»


فرهنگ مکتوب و این همه پاداش!

پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ :
«المؤمن اذا مات و ترک ورقةً واحدةً علیها علمٌ تکون تلک الورقةُ یومَ القیامة ستراً فیما بینه و بین النّار و أعطاه اللّه تبارک و تعالی بکلّ حرفٍ مکتوبٍ علیها مدینةً أوسع من الدّنیا سبع مرّاتٍ.»
«مؤمن چون از دنیا رود و برگه ای حاوی دانش از خود بر جای نهد، این برگه در روز رستخیز، میان او و آتش دوزخ پرده ای شود. و خدای خجسته و بزرگ برای هر حرفی که بر آن برگه نوشته شده باشد، شهری به فراخناکی هفت گیتی به وی بخشد.»


ای قلمزنان! به کدامین راه می روید؟

پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ :
«یؤتی بصاحب القلم یوم القیامة فی تابوت من نار یقفل علیه بأقفال من نار فینظر قلمه فیما أجراه فان کان أجراه فی طاعة اللّه و رضوانه فکّ عنه التّابوت، و ان کان اجراه فی معصیة الله هوی فی التابوت سبعین خریفاً … .»
«در روز رستخیز، قلمزن را در تابوتی آتشناک بیاورند که قفلهایی آتشناک نیز بر آن بسته باشند. آن گاه به قلمش بنگرند که در چه راه به کار بسته است. اگر در فرمانبری و خرسندی کردگار به کار بسته است، آن تابوت از او برگیرند؛ و اگر در فرمان نابری کردگار به کار بسته است، هفتاد خزان در آن تابوت به عذابش کشند.»


بهشت، ارزانی نویسندگان

پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ :
«من مات و میراثه الدّفاتر و المحابر وجبت له الجنّة.»
«هر که از دنیا رود و میراثش دفترها و دواتها باشد، بهشت ارزانی اش باد.»


در سایه سار قلم، زندگی زیباست

پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ :
«… القلم من اللّه نعمة عظیمة ولولا القلم لم یستقم الملک و الدّین و لم یکن عیش صالح.»
«قلم نعمت بزرگ پروردگار است؛ و اگر قلم نبود، سیاست و دیانتی استوار نمی شد و زیستن خوشی در روزگار نبود.»


قلم، رمز جاودانگی

امام صادق ـ علیه السلام ـ :
«تأمّل یا مفضّل! ما أنعم اللّه [به علی الانسان] … الکتابة الّتی بها تقیّد أخبار الماضین للباقین و أخبار الباقینَ للآتین و بها تخلد الکتب فی العلوم و الآداب و غیرها … .»
«بیندیش ای مفضّل! از نعمتهای الهی بر آدمی “نوشتن” باشد که رخدادهای گذشتگان را برای بازماندگان و رویدادهای زندگان را برای آیندگان به بند می کشد و به قلم کتابهای علمی و اخلاقی و جز آن جاودانه می شود.»


نوشتار، برتر از گفتار است

امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :
«رسول الرّجل ترجمان عقله و کتابه أبلغ من نطقه.»
«پیک آدمی نمایانگر خِرَد اوست و نوشتار آدمی رساتر از گفتار اوست.»


نشانِ فرزانگی

امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :
«کتاب المرء معیار فضله و مسبار نبله.»
«نوشتار هر کسی نشان از فرزانگی اش دارد و میزان فرهیختگی اش را می نمایاند.»


بر کرانه قلمت چه جلوه گر است؟

امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :
«عقول الفضلاء فی أطراف أقلامها.»
«خردورزیهای فرهیختگان بر کرانه قلمهایشان جلوه گر است.»